2020 ՀՈԿՏԵՄԲԵՐ 3 (52)

Հոդ­վա­ծը նվիր­ված է աշ­խար­հիկ պե­տու­թյան իրա­վա­կան ամ­րագր­ման հար­ցի լու­սա­բան­մա­նը` ֆրան­սի­ա­կան լու­սա­վոր­չա­կան իրա­վա­քա­ղա­քա­կան մտ­քի հա­մա­տեքս­տում: Հայտ­նի է, որ պե­տու­թյուն­-ե­կե­ղե­ցի հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի իրա­վա­կան կար­գա­վոր­ման գոր­ծում հս­կա­յա­կան ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­ցան Նոր շրջա­նի հե­ղա­փո­խա­կան տե­ղաշ­ար­ժե­րը, մաս­նա­վո­րա­պես` անգ­լի­ա­կան և ֆրան­սի­ա­կան բուր­ժու­ա­դե­մոկ­րա­տա­կան հե­ղա­փո­խու­թյուն­նե­րը: Վեր­ջի­նիս գործ­նա­կան իրա­կա­նա­ցու­մը տե­ղի ու­նե­ցավ այն­պի­սի պատ­մա­քա­ղա­քա­կան իրո­ղու­թյուն­նե­րի կի­զա­կե­տում, երբ առար­կա­յա­կան խն­դիր էր դր­վել մի­ա­պե­տա­կան կար­գե­րի վե­րա­նայ­ման և մար­դու բնա­կան իրա­վունք­նե­րի ճա­նաչ­ման հա­մար: Ֆրան­սի­ա­ցի լու­սա­վո­րիչ­նե­րը իրենց բնո­րոշ մա­տե­րի­ա­լիս­տա­կան աշ­խար­հա­յաց­քի դիր­քե­րից կան­խո­րոշ­ե­ցին հե­ղա­փո­խա­կան այս գա­ղա­փար­նե­րի կյան­քի կոչ­ումը, այդ թվում` նաև պե­տու­թյու­նից եկե­ղե­ցու առանձ­նաց­ումը և խղ­ճի ազա­տու­թյան իրա­վուն­քի ամ­րագր­ումը:
Հիմ­նա­բա­ռեր- աշ­խար­հիկ պե­տու­թյուն, պե­տու­թյուն­-ե­կե­ղե­ցի փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­ներ, խղ­ճի ազա­տու­թյան իրա­վունք, ֆրան­սի­ա­կան լու­սա­վոր­չա­կան իրա­վա­քա­ղա­քա­կան միտք:

Սույն աշ­խա­տան­քում քն­նարկ­վում են տա­րա­ծու­թյան մեջ քրե­ա­կան օրեն­քի գոր­ծո­ղու­թյան տա­րած­քա­յին սկզ­բուն­քի կի­րառ­ման հիմ­նախն­դիր­նե­րը: Ու­սում­նա­սի­րու­թյան են­թար­կե­լով ՀՀ օրենսդ­րու­թյու­նը և մի­ջազ­գա­յին իրա­վա­կան ակ­տե­րը` ներ­կա­յաց­վում են պե­տու­թյան տա­րած­քի սահ­ման­ման հետ կապ­ված խն­դիր­նե­րը, հան­ցան­քի կա­տար­ման վայ­րի որոշ­ման և տա­րած­քա­յին սկզ­բուն­քի կի­րառ­ման բա­ցա­ռու­թյուն­նե­րի հիմ­նախն­դիր­նե­րը: Կա­տար­ված հե­տա­զո­տու­թյան հի­ման վրա ներ­կա­յաց­վում են առա­ջար­կու­թյուն­ներ` ուղղ­ված ՀՀ օրենսդ­րու­թյան և իրա­վա­կի­րառ պրակ­տի­կա­յի բա­րե­լավ­մա­նը:
Հիմ­նա­բա­ռեր- քրե­ա­կան օրենք, գոր­ծո­ղու­թյուն տա­րա­ծու­թյան մեջ, տա­րած­քա­յին սկզ­բունք, ճա­նա­չում չս­տա­ցած պե­տու­թյուն, որևէ պե­տու­թյան չպատ­կա­նող տա­րածք, տևող և շա­րու­նակ­վող հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­ներ, հա­մա­ցանց, հա­մա­կարգ­չա­յին հան­ցա­գոր­ծու­թյուն­ներ:

«Գաղտ­նի­քի պահ­պա­նու­թյուն» և «գաղտ­նի­քի պաշտ­պա­նու­թյուն» իրա­վա­կան կա­տե­գո­րի­ա­նե­րի հա­րա­բե­րակ­ցու­թյան հար­ցե­րում հե­տա­զո­տող­նե­րը չեն կա­րո­ղա­նում գալ մի­աս­նա­կան կար­ծի­քի դրանց էու­թյան, բո­վան­դա­կու­թյան և թույ­լատ­րե­լի սահ­ման­նե­րի վե­րա­բեր­յալ: Տար­բեր հե­տա­զո­տա­կան ուղ­ղու­թյուն­նե­րի գիտ­նա­կան­ներ ձևավո­րել են հա­կա­դիր մո­տե­ցում­ներ այդ հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րի հա­րա­բե­րակ­ցու­թյան հար­ցի վե­րա­բեր­յալ: Հոդ­վա­ծում փորձ է ար­վել ընդ­հան­րաց­նել նշ­ված կա­տե­գո­րի­ա­նե­րի հա­րա­բե­րակ­ցու­թյան հետ կապ­ված հիմ­նախն­դիր­նե­րի վե­րա­բեր­յալ տար­բեր գիտ­նա­կան­նե­րի և հե­տա­զո­տող­նե­րի հա­յացք­նե­րը, ինչ­պես նաև տր­վել է «գաղտ­նի­քի պաշտ­պա­նու­թյու­ն» եզ­րույ­թի սահ­մա­նու­մը:
Հիմ­նա­բա­ռեր- իրա­վա­կան պահ­պա­նու­թյուն, իրա­վա­կան պաշտ­պա­նու­թյուն, իրա­վա­բա­նա­կան պա­տաս­խա­նատ­վու­թյուն, իրա­վա­կան երաշ­խիք­ներ, իրա­վա­չափ վար­քա­գիծ, իրա­վա­խախ­տում, գաղտ­նիք:

Սույն աշ­խա­տան­քում ու­սում­նա­սիր­վել են որոշ հիմ­նախն­դիր­ներ` կապ­ված ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­ու­թյու­նը դա­դա­րեց­նե­լու վե­րա­բեր­յալ հրա­մա­նա­գիր ար­ձա­կե­լուն ՀՀ նա­խա­գա­հին պար­տա­վո­րեց­նե­լու հայ­ցա­պա­հան­ջի` որ­պես ՀՀ վար­չա­կան դա­տա­վա­րու­թյան օրենսգր­քով նա­խա­տես­ված պար­տա­վո­րեց­ման հայ­ցի շր­ջա­նակ­նե­րում քն­նու­թյան առար­կա դառ­նա­լու հետ: Որ­պի­սի ու­սում­նա­սի­րու­թյան նպա­տա­կը պայ­մա­նա­վոր­ված է օրենսդ­րա­կան կար­գա­վո­րում­նե­րի բա­ցա­կա­յու­թյան և դա­տա­կան պրակ­տի­կա­յում հան­դի­պող որոշ­ա­կի տա­րա­կար­ծու­թյուն­նե­րով:
Հիմ­նա­բա­ռեր- ՀՀ նա­խա­գահ, ՀՀ քա­ղա­քա­ցի­ու­թյուն, պար­տա­վո­րեց­ման հայց, հրա­մա­նա­գիր, վար­չա­կան ակտ, վար­չա­կան վա­րույթ, իրա­վա­սու­թյուն:

Աշ­խա­տան­քում փորձ է ար­վել հնա­րա­վո­րինս բա­ցա­հայ­տել մեղ­քի և պատ­ժի հա­մա­չա­փու­թյան սկզ­բունք­նե­րի իմաս­տը և նշա­նա­կու­թյու­նը, ընդգ­ծել իրա­վա­կան սկզ­բուն­քի սահ­մա­նադ­րա­կան մա­կար­դա­կում ամ­րագ­րու­մը` որ­պես դրա նշա­նա­կու­թյան վրա որոշ­ա­կի ազ­դե­ցու­թյուն ու­նե­ցող հան­գա­մանք:
Փորձ է ար­վել ընդգ­ծել նաև իրա­վա­կան սկզ­բուն­քի մեկ­նա­բա­նու­մը` որ­պես սկզ­բուն­քի իմաս­տի և նշա­նա­կու­թյան բա­ցա­հայտ­ման հա­մար օգ­տա­կար գոր­ծիք հան­դի­սա­ցող երևույթ: Նաև` բա­ցա­հայ­տել մեղ­քի և պատ­ժի հա­մա­չա­փու­թյան սահ­մա­նադ­րա­կան սկզ­բունք­նե­րի կա­պը և հա­րա­բե­րակ­ցու­թյու­նը սահ­մա­նադ­րա­կան ու իրա­վա­կան այլ սկզ­բուն­քե­րի հետ` սահ­մա­նադ­րա­կան նոր կար­գա­վո­րում­նե­րի ներ­քո:
Հիմ­նա­բա­ռեր — իրա­վուն­քի սկզ­բունք, սահ­մա­նադ­րա­կան սկզ­բունք, սկզ­բուն­քի իմաստ և բո­վան­դա­կու­թյուն, սկզ­բուն­քի նշա­նա­կու­թյուն, մեկ­նա­բա­նում, իրա­վա­կան հա­մա­կարգ:

Հոդ­վա­ծում հիմ­նա­վոր­վում է նոր քրե­ա­կան վե­րա­կանգ­նո­ղա­կան ար­դա­րա­դա­տու­թյան ներդր­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը, ներ­կա­յաց­վում են պրո­բա­ցի­ա­յի ծա­ռա­յու­թյան խն­դիր­ներն իրա­գոր­ծե­լու ճա­նա­պար­հին առ­կա մի շարք տե­սա­կան և գործ­նա­կան խն­դիր­ներ, ու­սում­նա­սիր­վում են «Պրո­բա­ցի­ա­յի մա­սին» ՀՀ օրեն­քում առ­կա բաց­թո­ղում­նե­րը, առա­ջարկ­վում է վե­րը նշ­ված օրեն­քի լի­ար­ժեք կի­րառ­ման հա­մար մի շարք օրենսդ­րա­կան փո­փո­խու­թյուն­ներ կա­տա­րել քրե­ա­կան, քրե­ա­դա­տա­վա­րա­կան, քրե­ա­կա­տա­րո­ղա­կան օրենսգր­քե­րում:
Հիմ­նա­բա­ռեր- պրո­բա­ցի­ոն ծա­ռա­յու­թյուն, վե­րա­կանգ­նո­ղա­կան ար­դա­րա­դա­տու­թյուն, այ­լընտ­րան­քա­յին պա­տիժ­ներ, ըն­թա­ցա­կարգ, հաշ­տե­ցում, մե­դի­ա­ցի­ա:

Հոդ­վա­ծում քն­նարկ­վում են ոս­տի­կա­նու­թյան Երևան քա­ղա­քի վար­չու­թյան Մա­լա­թի­ա­յի բաժ­նում (այսու­հետ` Մա­լա­թի­ա­յի բա­ժին) 2019 թվա­կա­նի հուն­վա­րի 1-ից առ 2020 թվա­կա­նի հու­լի­սի 1-ն ըն­կած ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում ըն­տա­նի­քում ար­ձա­նագր­ված բռ­նու­թյուն­նե­րի դե­տեր­մի­նանտ­նե­րը:
Հե­ղի­նա­կի կող­մից ներ­կա­յաց­վում են «Ըն­տա­նի­քում բռ­նու­թյան կան­խար­գել­ման, ըն­տա­նի­քում բռնու­թյան են­թարկ­ված ան­ձանց պաշտ­պա­նու­թյան և ըն­տա­նի­քում հա­մե­րաշ­խու­թյան վե­րա­կանգն­ման մա­սին» ՀՀ օրեն­քով սահ­ման­ված լի­ա­զո­րու­թյու­նե­րի իրա­կա­նաց­ման ըն­թաց­քում առաջ եկած խն­դիր­նե­րը և դրանց վեր­լու­ծու­թյան հի­ման վրա հա­մա­պա­տաս­խան օրենսդ­րա­կան առա­ջար­կու­թյուն­նե­րի մշա­կու­մը:
Հիմ­նա­բա­ռեր- ըն­տա­նիք, բռ­նու­թյուն, կան­խար­գե­լում, պատ­ճառ, պայ­ման, պաշտ­պա­նա­կան մի­ջոց, կան­խար­գե­լիչ հաշ­վա­ռում:

Տե­ղե­կատ­վա­կան հա­սա­րա­կու­թյան ձևավոր­մա­նը զու­գըն­թաց առաջ է եկել անհ­րա­ժեշ­տու­թյուն բա­րե­փո­խե­լու և ար­դի­ա­կա­նաց­նե­լու նաև հա­սա­րա­կա­կան հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րը կար­գա­վո­րող իրա­վա­կան դաշ­տը: Մաս­նա­վո­րա­պես` էլեկտ­րո­նա­յին տե­ղե­կատ­վու­թյու­նը` որ­պես ապա­ցույց քրե­ա­կան գոր­ծի շր­ջա­նակ­նե­րում օգ­տա­գոր­ծե­լու հա­մար անհ­րա­ժեշտ են օրենսդ­րու­թյան փո­փո­խու­թյուն­ներ:
Սույն աշ­խա­տան­քի նպա­տակն է պար­զել, թե արդ­յոք առ­կա± է էլեկտ­րո­նա­յին ապա­ցույց­նե­րի` որ­պես ապա­ցույ­ցի առան­ձին տե­սա­կի, սահ­ման­ման անհ­րա­ժեշ­տու­թյու­նը: Ըստ այդմ` ներ­կա­յաց­վել են առա­ջարկ­ներ` ուղղ­ված օրենսդ­րու­թյան կա­տա­րե­լա­գործ­մա­նը, որոնք հնա­րա­վո­րու­թյուն կտան ստեղ­ծել արդ­յու­նա­վետ մե­խա­նիզմ էլեկտ­րո­նա­յին տվ­յալ­նե­րը ապա­ցու­ցո­ղա­կան զանգ­վա­ծի մեջ նե­րա­ռե­լու հա­մար` հաշ­վի առ­նե­լով էլեկտ­րո­նա­յին տվ­յալ­նե­րի առանձ­նա­հատ­կու­թյուն­նե­րը:
Հիմ­նա­բա­ռեր- ապա­ցույց, քրե­ա­կան դա­տա­վա­րու­թյան օրենս­գիրք, քրե­ա­կան դա­տա­վա­րու­թյան նոր օրենսգր­քի նա­խա­գիծ, էլեկտ­րո­նա­յին տե­ղե­կատ­վու­թյուն, տե­ղե­կատ­վու­թյան էլեկտ­րո­նա­յին կրիչ, էլեկտ­րո­նա­յին ապա­ցույց: